Το πρόβλημα στην τάξη δεν είναι η διδασκαλία αλλά η διαχείρισή της

Το πρόβλημα στην τάξη δεν είναι η διδασκαλία αλλά η διαχείρισή της

Στασινάκης Παναγιώτης

Πάντα πίστευα (κι εξακολουθώ να πιστεύω) πως το πρόβλημα όταν μπαίνεις σε μία τάξη δεν είναι πώς να διδάξεις, αλλά πώς να διαχειριστείς την τάξη. Πώς οι 25-30 άνθρωποι, που δημιουργούν μία ετερόκλητη δυναμική τόσο μεταξύ τους όσο και με σένα που προσπαθείς να τους διδάξεις, θα μπορέσουν να συμμετάσχουν στο παιχνίδι που εξελίσσεται μπροστά τους.
Έχεις 45 λεπτά που πρέπει να εξαντλήσεις πολλά πράγματα: την ενέργειά σου, τη δημιουργικότητά σου, τις γνώσεις σου, συχνά την υπομονή σου, να αλλάζεις στρατηγικές, να επικοινωνείς και να αλληλεπιδράς διαρκώς με όλους τους μαθητές σου.
Είναι μία διαδικασία εγρήγορσης, αρκετά εξαντλητική που όταν είναι επιτυχημένη νοιώθεις μία ευφορία δημιουργικότητας.

Όταν δεν είναι, ή απλά δεν το καταλαβαίνεις ή απλά στο μεταφέρουν οι μαθητές σου όταν ήδη πριν χτυπήσει το κουδούνι έχουν φορτώσει τις τσάντες τους και τα πανωφόρια τους.

Στην ερώτηση «Ποιός μας έχει εκπαιδεύσει να διαχειριζόμαστε μία τάξη;» νομίζω πως όλοι μας θα πούμε το ίδιο πράγμα: «Κανένας».

Επιμορφωτικά σεμινάρια σχετικά με αυτό το θέμα δεν οργανώνονται, δια βίου μάθηση από το Υπουργείο Παιδείας σε αυτά τα ζητήματα δεν υπάρχουν και έτσι ρίχνουμε το βάρος στη διδακτική.

Η εκτίμησή μου είναι πως η διδακτική έχει ορισμένες έτοιμες συνταγές που μπορούν να δουλέψουν, αντίθετα η διαχείριση της τάξης είναι μία αρκετά ανατροφοδοτούμενη διαδικασία που η καλύτερα μαγειρεμένη συνταγή μπορεί να καταρρεύσει. Και έτσι το μόνο που σου μένει είναι να μετράς τα λεπτά και τα δευτερόλεπτα, ώστε να περάσει αυτό το «διαβολικό 45λεπτο».
Μία έρευνα του Αμερικάνικου National Council on Teacher Quality – NCTQ προσπάθησε κατ’ αρχάς να διαπιστώσει τι καταγράφεται στη βιβλιογραφία σχετικά με το θέμα.

Έτσι εντοπίστηκαν οι σχετικές δημοσιεύσεις, έγινε μία εμπεριστατωμένη ανάλυσή τους και καταλήξαν στη μαγική πεντάδα που εμφανίζεται στις περισσότερες δημοσιεύσεις και αναφέρεται στα συστικά μίας καλής στρατηγικής για την διαχείριση της τάξης (η μετάφραση δική μου):

Η Πεντάδα των Χαρακτηριστικών

Κανόνες: Καθιέρωσε και δίδαξε κανόνες
Συνήθειες: Δημιούργησε δομές και καθιέρωσε
συνήθειες μέσα στην τάξη
Έπαινος: Ενδυνάμωσε τη θετική συμπεριφορά,
με τη χρήση επαίνων ή άλλων μέσων
Παρεκτροπές: Ασχολήσου με τις παρεκτροπές
Εμπλοκή: Καλλιέργησε και υποστήριξε την
εμπλοκή των μαθητών

Μάλιστα οι ερευνητές προσπάθησαν να διαπιστώσουν αν τα διάφορα επιμορφωτικά προγράμματα στις ΗΠΑ σχετικά με τη διαχείριση της τάξης, ικανοποιούν αυτές τις πέντε βασικές στρατηγικές.

Κατέληξαν πως μόνο το 16% των προγραμμάτων εκπαιδεύουν τους συμμετέχοντες και στις πέντε στρατηγικές, ενώ μόνο στο 26% των περιπτώσεων τα προγράμματα ενισχύουν την επαινετική συμπεριφορά των καθηγητών.

Ανάλυση του ποσοστού εμφάνισης και απουσίας, καθενός από τα πέντε χαρακτηριστικά, στα επιμορφωτικά προγράμματα που μελετήθηκαν
Μόνο στο 1/3 των προγραμμάτων στα θεωρητικά μαθήματα σχετικά με τη διαχείριση της τάξης συμπληρώνονται και από πρακτικές μέσα σε πραγματικές συνθήκες τάξεων. Η απουσία πρακτικής εφαρμογής συμβαδίζει και με έλλειψη ανατροφοδότησης ώστε τα διάφορα επιμορφωτικά προγράμματα να βελτιωθούν και να επιφέρουν καλύτερα αποτελέσματα.

Τι μας δείχνει η έρευνα για τα Ελληνικά δεδομένα;

Πως μία σημαντική παράμετρος της διδασκαλίας μας, αυτή της διαχείρισης της τάξης, θα πρέπει να τη δούμε με μεγαλύτερο ενδιαφέρον και σοβαρότητα. Τόσο εμείς οι εκπαιδευτικοί όπως και οι επίσημοι φορείς.

Επιπλέον νομίζω πως αναδεικνύεται το πόσο σπουδαίο είναι το στοιχείο του επαίνου που τόσο συχνά ξεχνάμε και ταυτίζουμε μόνο με τους βαθμούς. Οι μαθητές μας έχουν αρκετούς λόγους για να τους επαινέσουμε (φαντάζομαι πως αρκετοί από εμάς έχουν μείνει συχνά άφωνοι από τις ικανότητες αδύναμων μαθητών σε άλλες δραστηριότητες, π.χ. θεατρικές παραστάσεις, εθελοντικές δράσεις, ανθρωπιστικές πρωτοβουλίες, κ.ά). Ένας καλός λόγος, ποτέ δεν βλάπτει αντίθετα δημιουργεί εύφορο έδαφος για συνεργασίες.
Τέλος, αυτή όπως και πολλές άλλες έρευνες τονίζουν τη σπουδαιότητα που έχει η πρακτική της τάξης σε σχέση με την έρευνα της διδακτικής.

Η διδασκαλία πολλές φορές βρίσκεται αρκετά μακρυά από τα αποτελέσματα της διδακτικής, καθώς η δυναμική μίας σχολικής πραγματικότητας δεν μπορεί εύκολα να ακολουθήσει τις επιταγές της έρευνας.

Χρήσιμο επομένως, οι έρευνες να καταλήγουν και σε πρακτικές προτάσεις ή να λαμβάνουν υπόψη τους πρακτικά ζητήματα όπως αυτά της διαχείρισης της τάξης.

Στασινάκης Παναγιώτης
 www.biologyinschool.gr